Voor wie dagelijks actief is, lijkt dat misschien veraf te staan, maar uit de cijfers blijkt dat steeds meer Belgen ‘invalide’ of langdurig arbeidsongeschikt zijn.
Eind 2023 zaten 526.507 mensen langdurig ziek thuis, van wie 493.681 werknemers en 32.826 zelfstandigen.
De aanzienlijke stijging met 19,96 % in de periode 2019-2023 voor zelfstandigen en meehelpende echtgenoten is grotendeels toe te schrijven aan de stijging bij het aantal vrouwen: zo is er bij vrouwen een toename met 28,47 % ten opzichte van 14,27 % bij mannen.
Invaliditeit kent meerdere oorzaken
De redenen van die sinds jaren continue stijging zijn divers, en zijn zowel maatschappelijk te verklaren als door genomen politieke beslissingen.
Beslissingen door de regering
- Optrekken van de pensioensleeftijd voor vrouwen
De pensioensleeftijd voor vrouwen werd progressief gelijkgeschakeld met deze voor mannen, tot een gelijkheid in 2009. Deze maatregel impliceert dat vrouwen voor een langere periode invalide kunnen blijven of tot op latere leeftijd in invaliditeit kunnen treden. - De mogelijkheden om met vervroegd pensioen te gaan en – voor werknemers – met SWT oftewel brugpensioen, zijn beperkter dan vroeger.
Toename van de actieve bevolking
Er is een logische verklaring, door de toename van de actieve bevolking. Meer werkende mensen betekent dat ook meer mensen arbeidsongeschikt kunnen worden. De afgelopen jaren kon een sterke toename van de participatiegraad van vrouwen worden vastgesteld, de maatschappij evolueert meer en meer richting tweeverdieners. Het aantal gerechtigden onderworpen aan de uitkeringsverzekering (en dus vatbaar om in arbeidsongeschiktheid te treden) neemt toe.
Vergrijzing
Ook de vergrijzing speelt een rol. Oudere werknemers blijken vaker en langer ziek te zijn. Het aantal gerechtigden tussen 50 en 64 jaar neemt toe. Omdat arbeidsongeschiktheid een fenomeen is dat stijgt met de leeftijd, veroorzaakt een toename van het aantal oudere gerechtigden een toename van het aantal gevallen van primaire arbeidsongeschiktheid en invaliditeit.
Sterke toename van psychische aandoeningen
We zien belangrijke verschuivingen bij de ziektebeelden die aanleiding geven tot een periode van invaliditeit, voornamelijk dankzij de vooruitgang van de geneeskunde kunnen bepaalde ziektes correct worden behandeld.
Zeer specifieke redenen voor de toename zijn te vinden bij de oorzaken van de langdurige ziekte: het exploderende aantal psychische aandoeningen zoals burn-out en depressie heeft enorm bijgedragen tot de stijging.
Aandoeningen van spieren en gewrichten
Zoals bovenstaande grafiek laat zien, stijgt ook het aantal spier- en gewrichtsaandoeningen. In deze categorie van klachten zijn vooral rug- en nekklachten, een belangrijke oorzaak voor langdurige afwezigheid.
Langdurige arbeidsongeschiktheid zorgt voor steeds meer overheidsuitgaven, maar natuurlijk is het ook een financieel probleem voor jezelf.
Inkomensverlies bij invaliditeit
Het inkomensverlies bij langdurige ziekte kan nog meer bedragen dan tijdens het eerste jaar van de arbeidsongeschiktheid, waar je op 60% van een (begrensd) loon terugvalt. Je vervangingsinkomen, wanneer je werknemer bent, zal vanaf het tweede jaar terugvallen:
- op 55% van je loon (als je alleenstaand bent)
- op 40% van je loon (als je samenwoont).
- Alleen als je je partner ten laste hebt, kan het toegepaste percentage licht stijgen tot 65%.
Financiële impact van invaliditeit: voorbeelden
Ben je samenwonend met een iets meer dan gemiddeld maandloon, (bijv. 4.668 euro, het bedrag tot waar de mutualiteit tussenkomt)? Dan bedraagt je loonverlies in het eerste jaar al 22.407 euro. Vanaf het tweede jaar, en mogelijk jaarlijks tot de pensioenleeftijd bij een blijvende invaliditeit, bedraagt het al 33.607 euro per jaar. Als je meer verdient, lopen de verliespercentages en bedragen alleen maar op. Dat is het geval voor 1 op 3 werknemers.
Ben je samenwonend en zelfstandige, dan is de situatie nog minder rooskleurig. Hier is er helemaal geen verband met het beroepsinkomen, maar wordt een forfaitair bedrag van 1.232 euro per maand uitgekeerd.
Zich verzekeren tegen inkomensverlies is geen overbodige luxe.
Een arbeidsongeschiktheidsverzekering biedt bescherming. Een langdurige ziekte kan immers iedereen vroeg of laat overkomen. De stijgende uitgavencurve voor langdurig zieken helemaal ombuigen, zal nooit lukken. Er zijn meer chronisch zieken door de bevolking die veroudert en door de vooruitgang in de geneeskunde overwinnen we nu ziektes die vroeger dodelijk waren.
De kans is bovendien reëel dat arbeidsongeschiktheid als uitweg uit de arbeidsmarkt zal blijven gebruikt worden. De regels over vervroegde pensionering worden ook de komende jaren nog aangescherpt. Want tenzij je op je 16 of 18 jaar bent beginnen werken, kun je sinds 2019 ten vroegste met pensioen vanaf 63 jaar. En dat na een loopbaan van minstens 42 jaar.
Ook huidige en toekomstige maatregelen van de regering kunnen leiden tot meer arbeidsongeschiktheden. Vanaf 2025 bedraagt de wettelijke pensioenleeftijd 66 jaar en in 2030 stijgt die tot 67 jaar. Je doet er goed aan bij het nemen van een arbeidsongeschiktheidsverzekering de waarborg te laten lopen tot de pensioenleeftijd die effectief voor jou persoonlijk van toepassing zal zijn. Voor iedereen geboren vanaf 1964 is dat 67 jaar.